ఇళయరాజ, వేటూరి అంటే నాకు ఎంత ఇష్టమో నన్నెరిగినవాళ్ళకు ప్రత్యేకించి నేను చెప్పనక్కరలేదు. వారిద్దరి కలయికలో వచిన పాటలన్నీ నాకు ఇష్టం. చిరంజీవి, శ్రీదేవి నటించిన, విజయవంతమైన చిత్రం "జగదేక వీరుడు, అతిలోక సుందరి" లో అలాంటి పాటలు చాలా ఉన్నాయి. నాకు ప్రత్యేకించి నచ్చినది, "ప్రియతమా, నను పలకరించు ప్రణయమా" అనే పాట.
రాఘవేంద్ర రావు దర్శకత్వంలో వేటూరి వ్రాసిన చాలా పాటలు (ముఖ్యంగా యుగళగీతాలు) అద్భుతంగా ఉంటాయి. ఈ పాటలో ప్రత్యేకత ఏమిటంటే కథానాయిక దేవకన్య కావడం. ఆ విషయాన్ని వేటూరి పాటలో చాలా సార్లు ప్రస్తావించి, ఈ అరుదైన అవకాశాన్ని వినియోగించుకున్నారు అని నాకు అనిపిస్తుంది.
చిత్రంలో ఈ పాట సందర్భం ఏమిటి అంటే: రాజు (చిరంజీవి) అనే యువకుడు కొంతమంది అనాథలను పెంచుకుంటూ ఉంటాడు. అతడు ఒక పని నిమిత్తమై హిమాలయాలకు వెళ్తే అక్కడ ఇంద్రుని కుమార్తె ఇంద్రజ (శ్రీదేవి) చెలికత్తెలతో ఆడుకుంటూ పారవేసుకున్న ఉంగరం దొరుకుతుంది. ఇంద్రజకు ఆ ఉంగరం లేనిదే స్వర్గ ప్రవేశం లేదు. ఆ ఉంగరం సంగ్రహించడానికి భూమిపైకి వచ్చి రాజును ఏదో ఒక లాగ మభ్యపెట్టి అది తీసుకుని పోదామనుకుంటుంది. కాకపోతే రాజు మంచితనానికి, తనతో ఉన్న పిల్లలతో ఏర్పడిన అనుబంధానికి లొంగిపోయి ఉంగరం దొరికినా వెళ్ళలేక ఉండిపోతుంది.
ఈ లోపు రాజుకు నాయిక ఇంద్రుని కుమార్తె అని తెలిసి, పశ్చాత్తాపంతో ఉంటాడు. వారు ఇద్దరూ కలుసుకుని తమ వలపును తెలుపుకునే సమయంలో వచ్చే యుగళగీతం ఇది.
గానం: బాలు, జానకి
రచన: వేటూరి సుందరరామ మూర్తి
దర్శకత్వం: రాఘవేంద్ర రావు
సంగీతం: ఇళయరాజ
ప్రియతమా! నను పలకరించు ప్రణయమా
అతిథిలా నను చేరుకున్న హృదయమా
బ్రతుకులోని బంధమా, పలుకలేని భావమా
మరువలేని స్నేహమా, మరలి రాని నేస్తమా
నాయిక నాయికుణ్ణి "నను పలకరించు ప్రణయమా" అనడంలో "అతడు ప్రణయానికి మూర్తీభవించిన రూపం" అని భావం. అస్పృశ్యమైన ప్రణయానికి, స్పృశ్యమైన నాయకుడికి సామ్యాన్ని చూపడం వేటూరి ముద్ర.అతిథి అంటే చెప్పకుండా వచ్చేవాడు అని అర్థం (అ+తిథి). దేవకన్యలు మానవులను పెండ్లి చేసుకుందామని అనుకోరు కనుక నాయిక జీవితంలోకి నాయకుడు అనుకోకుండా వచ్చాడు అని కవి భావం.
పల్లవిలో మూడు ప్రయోగాలు నన్ను బాగా ఆకట్టుకున్నాయి. నాయిక నాయకుణ్ణి బ్రతుకులోని బంధం, పలుకలేని భావం, మరువలేని స్నేహం గా వర్ణించడం నాకు బాగా నచ్చింది. ముఖ్యంగా "పలుకలేని భావమా" అన్నప్పుడు సప్తపదిలో "అనగల రాగమై తొలుత వీనులలరించి, అనలేని రాగమై (అనురాగం) మరలా వినిపించి" అనడం గుర్తొచ్చింది. అలాగే యువరాజు చిత్రంలో "తొలివలపే తీయనిది" అనే పల్లవి తో ఉన్న పాటలో "వేదం లాగా లిపి లేనిది" అని ప్రేమను వర్ణించడం ద్వారా వేటూరి ప్రేమను అనుభవించాలి కానీ, మాటల్లో వివరించలేము అని వర్ణించారు. ఇటీవల వచ్చిన "సూర్య S/O క్రిష్ణ" చిత్రంలో కూడా "అభిమానం అనేది మౌనం, పలకదులే పెదవులపై" అని వ్రాసారు.
ఇక్కడ ఒక విమర్శ ఏమిటంటే "నాయకుడు తన కోసం వెతుక్కుంటూ వచ్చినప్పుడు, మరలి రాని నేస్తం ఎందుకయ్యాడు? మరలి పోని నేస్తం అయ్యాడంటే అర్థం ఉంది కానీ?". దీనికి సమాధానం ఆ మహానుభావుడికే తెలియాలి. ఇంత అద్భుతమైన పాటలో ఈ చిన్ని విషయాన్ని ఆయన విస్మరించారు అంటే నాకు నమ్మకం కుదరట్లేదు.
ప్రియతమా ||
ఎదుట ఉన్న స్వర్గమా, చెదిరిపోని స్వప్నమా
కనులలోని కావ్యమా, కౌగిలింత ప్రాణమా?
నాయకుడు ఇంద్రజని "ఎదుట ఉన్న స్వర్గం" అనడంలో శ్లేష ఉంది. స్వర్గంలో ఉన్న అందం అంతా తన కళ్ళ ఎదుట ఉంది అని ఒక అర్థం అయితే, తనతో ఉంటే అతనికి స్వర్గంలో ఉన్నట్టు (హాయిగా) ఉందని మఱొక అర్థం.
అందాన్ని కావ్యంతో పోల్చడం వేటూరికి కొత్త ఏమీ కాదు. ఛాలేంజ్ చిత్రంలో "ఓం శాంతి" అనే పాటలో, "కన్నె నడుమా కల్పనా? కవులు పాడే కావ్యమా" అని అనడం ద్వారా స్పృశ్యమైన (tangible) వస్తువులని అస్పృశ్యమైన వస్తువులతో పోల్చడం చేశారు. కౌగిలి విడితే ప్రాణాలు పోతున్నాయా అని చిలిపిగా అడగడం నాకు నచ్చింది. గుర్తు రావట్లేదు కానీ, ఇవే మాటలు మఱొక పాటలో కూడా వాడినట్టున్నారు.
నింగి వీణకేమొ నేల పాటలొచ్చె తెలుగు జిలుగు అన్నీ తెలిసి
పారిజాత పువ్వు పచ్చి మల్లెమొగ్గ వలపే తెలిపే నాలో విరిసి
వేటూరికి తెలుగు మీద ఉన్న అభిమానం గురించి నేను చెప్పక్కరలేదు. అందుకేనేమో ప్రత్యేకించి దేవకన్యకు కూడా తెలుగు నచ్చిందని చెప్తున్నారు :) నింగి వీణ సంగీతం ఆలపించాలి -- అలాంటిది నేల మీదటి తెలుగు పాటలు వచ్చాయట. పారిజాతం (చదువర్లకు పారిజాతాపహరణం గుర్తుంటే ఇంద్రుడికి, పారిజాతానికి ఉన్న సంబంధం గుర్తొస్తుంది) కాస్తా పచ్చి మల్లెమొగ్గ (సిగ్గు పడే ఆడపిల్ల) లాగా తనలో విరిసి (తనలో మెదిలి) ప్రేమను తెలిపిందట. రెండు వాక్యాలలోనూ స్వర్గాన్ని గురించి మాట్లాడారు.
మచ్చలెన్నొ ఉన్న చందమామ కన్న నరుడే వరుడై నాలో మెరిసే
తారలమ్మ కన్న చీరకట్టుకున్న పడుచుదనమే నాలో మురిసే
దేవకన్యలో ఆకాశంలో కదా విహరించేది. ఇంద్రజకు (నాయికకు) మచ్చలున్న చందమామ కంటే (ఈ మాటల్లో కూడా శ్లేష ఉంది) మచ్చలేని (గుణవంతుడైన) నాయకుడే నచ్చాడట. తారల్లో ఒక దానిగా వెలగడం కంటే చీర కట్టుకొని ప్రియుడి కోసం వేచి ఉండటం బాగుందట. (ఇదే చిత్రంలో "యమహో నీ యమ యమ అందం" అనే పాటలో "తెల్లని చీర కట్టి, మల్లెలు చుట్టి కొప్పున పెట్టి" అని అనడం కూడా నాకు నచ్చింది.) ఇందులో నాయిక కూడా ఆకాశం కంటే భూమే బాగుందని చెప్పింది.
మబ్బులన్ని వీడిపోయి కలిసే నయనం, తెలిసే హృదయం
తారలన్ని దాటగానె తగిలే గగనం, రగిలే విరహం
నాయిక తన ఉంగరాన్ని సంగ్రహించాక (తస్కరించాక) స్వర్గానికి వెళ్తూ ఉంటే తారలు దాటగానే విరహం మొదలైందట :) ఈ ప్రయోగం ఘాటు నాకు బాగా నచ్చింది. ఇక్కడ గగనం అంటే శూన్యం (ఏమీ లేకపోవడం) అనే ధ్వని కూడా వినబడుతోంది.
వ్రాయలేని భాషలో ఎన్ని ప్రేమలేఖలో
రాయిలాంటి గొంతులో ఎన్ని మూగపాటలో
అడుగే పడక గడువే గడిచి పిలిచే
మొదటి రెండు వాక్యాలూ "పలుకలేని భావం" కి కొనసాగింపులు. కన్నుల మధ్యన సాగే రాయబారాలకు వ్రాతలెందుకు. గతంలో "లిపిలేని కంటి బాస" అనే పాట పల్లవిలో, తఱువాత "మాయాబజార్" (రాజ, భూమిక నటించిన కొత్తది) చిత్రంలో "ప్రేమే నేరమౌన బ్రోవ భారమా? మాట మౌనమైన రాయబారమా?" అనే పాటలో ఈ భావాలను వ్రాసారు వేటూరి.
రాయి లాంటి గొంతు అంటే నా గొంతు లాగా వినడానికి కంకర్రాళ్ళు రుబ్రోల్లో వేసి దంచినట్టు ధ్వనించే గొంతు కాదని, (సిగ్గుతో) చలనం లేని గొంతు అని చదువర్లు గుర్తించే ఉంటారు :)
ప్రాణవాయువేదొ వేణువూదిపోయే శ్రుతిలో జతిలో నిన్నే కలిపి
దేవగానమంతా యెంకి పాటలాయే మనసు మమత అన్నీ కలిసి
దేవతలకు మనకు కొన్ని భేదాలుంటాయి -- వారికి చమట పట్టదు, కళ్ళు రెప్పలు పడవు, పాదాలు నేలను తాకవు, శరీరానికి దుమ్ము అంటదు, వాళ్ళు ధరించిన పూమాలలు వాడవు. బహుశః వాళ్ళకు ప్రాణవాయువు (అదే మన oxygen) పీల్చుకోవలసిన అవసరం లేదు అని వేటూరి ఉద్దేశం అయి ఉండవచ్చును. ఆ ప్రాణవాయువు నాయకుడి శ్వాసతో తనది కలిపి, వేణుగానంలో (ప్రణయంలో) ముంచి పోయింది అని నాయిక భావం. అలాగే, వేటూరి ఎంకి పాటల గురించి ప్రస్తావించడంతో నాయికకు మఱింత తెలుగుదనాన్ని అద్దారు.
వెన్నెలల్లె వచ్చి వేదమంత్రమాయే బహుశా మనసా వచ్చా వలచి
మేనకల్లే వచ్చి జానకల్లే మారె కులము గుణము అన్నీ కుదిరి
నాయిక వెన్నెల వలే (ఆకర్షించి) వేదమంత్రం (పెళ్ళి) గా మారిందట. ఇక్కడ "బహుశా" అనడం బహుశా ఖాళీ-పూరింపు చర్య అయ్యి ఉండవచ్చును. కానీ ఇంత అందంగా వ్రాసిన పాటకు ఇలాంటి ఒకటి రెండు మాటలు దిష్టి చుక్కలుగా భావిస్తాను. లేదా నా అజ్ఞానం అనుకుంటాను.
నాకు పాటలోకి శ్రేష్ఠమైన వాక్యంగా గోచరించింది పై రెండో వాక్యం. మేనకల్లే (నాయకుణ్ణి ముగ్గులోకి దింపడానికి) వచ్చి జానకల్లే (నిష్ఠగా, సహధర్మచారిణి గా) మారిందట నాయిక. ఇక్కడ కులము, గుణము అనడంలో నాయకుడి అనుయాయులు, అలవాట్లు అని ధ్వని.
నీవు లేని నింగిలోన వెలిగే ఉదయం, విధికే విలయం
నీవు లేని నేల మీద బ్రతుకే ప్రళయం, మనసే మరణం
నాయికానాయకులు ఒకరు లేని మఱొకరికి వారి సొంత ప్రపంచం అంటే విరక్తిని చెప్తున్నారు. ఐతే, నాకు నచ్చిన ప్రయోగం "మనసే మరణం" -- మనసు ఉంటే ప్రాణం పోతున్నంత బాధగా ఉంది అనే భావం నాకు నచ్చింది.
వానవిల్లు గుండెలో నీటికెన్ని రంగులో
అమృతాల విందులో ఎందుకిన్ని హద్దులో
జగమే అణువై యుగమే క్షణమై రగిలే
వానవిల్లు గుండెలో నీటికెన్ని రంగులో -- తెలుగులో ఇది వేటూరి, సిరివెన్నెల మాత్రమే చేయగలిగిన ప్రయోగం అని నా అభిప్రాయం. వానవిల్లు ఏర్పడాలంటే సూర్యకాంతి మబ్బుల్లోని నీటి పొరల ద్వారా చీలి కనపడాలి. దేవలోకంలోని నాయికకు భూమి చేరగానే గుండెలో ఎన్నో భావాలు (ప్రణయం, సిగ్గు, అభిమానం మొ.) పుడుతున్నాయని పరోక్షమైన ఉపమానంగా నాకు నచ్చింది. నాయకుడు చిలిపిగా "అమృతం పంచేటప్పుడు (సరసంలో) హద్దులు దేనికి?" అని తిరిగి అడిగాడు.
రాఘవేంద్ర రావు దర్శకత్వంలో వేటూరి వ్రాసిన చాలా పాటలు (ముఖ్యంగా యుగళగీతాలు) అద్భుతంగా ఉంటాయి. ఈ పాటలో ప్రత్యేకత ఏమిటంటే కథానాయిక దేవకన్య కావడం. ఆ విషయాన్ని వేటూరి పాటలో చాలా సార్లు ప్రస్తావించి, ఈ అరుదైన అవకాశాన్ని వినియోగించుకున్నారు అని నాకు అనిపిస్తుంది.
ఇళయరాజా సంగీతం గురించి వర్ణించడానికి నేను అనర్హుణ్ణి. స్వరజ్ఞానం లేని నా వరకు ఇది ఒక అద్భుతమైన బాణీ, స్వరకల్పన. జానకమ్మ, బాలు గురించి నేను చెప్పేదేముంది -- ఈ పాటలో వారి ఉచ్చారణ కొత్త గాయనీగాయకులకు నిఘంటువు వంటిది అని నా అభిప్రాయం.
చిత్రంలో ఈ పాట సందర్భం ఏమిటి అంటే: రాజు (చిరంజీవి) అనే యువకుడు కొంతమంది అనాథలను పెంచుకుంటూ ఉంటాడు. అతడు ఒక పని నిమిత్తమై హిమాలయాలకు వెళ్తే అక్కడ ఇంద్రుని కుమార్తె ఇంద్రజ (శ్రీదేవి) చెలికత్తెలతో ఆడుకుంటూ పారవేసుకున్న ఉంగరం దొరుకుతుంది. ఇంద్రజకు ఆ ఉంగరం లేనిదే స్వర్గ ప్రవేశం లేదు. ఆ ఉంగరం సంగ్రహించడానికి భూమిపైకి వచ్చి రాజును ఏదో ఒక లాగ మభ్యపెట్టి అది తీసుకుని పోదామనుకుంటుంది. కాకపోతే రాజు మంచితనానికి, తనతో ఉన్న పిల్లలతో ఏర్పడిన అనుబంధానికి లొంగిపోయి ఉంగరం దొరికినా వెళ్ళలేక ఉండిపోతుంది.
ఈ లోపు రాజుకు నాయిక ఇంద్రుని కుమార్తె అని తెలిసి, పశ్చాత్తాపంతో ఉంటాడు. వారు ఇద్దరూ కలుసుకుని తమ వలపును తెలుపుకునే సమయంలో వచ్చే యుగళగీతం ఇది.
రచన: వేటూరి సుందరరామ మూర్తి
దర్శకత్వం: రాఘవేంద్ర రావు
సంగీతం: ఇళయరాజ
ప్రియతమా! నను పలకరించు ప్రణయమా
అతిథిలా నను చేరుకున్న హృదయమా
బ్రతుకులోని బంధమా, పలుకలేని భావమా
మరువలేని స్నేహమా, మరలి రాని నేస్తమా
నాయిక నాయికుణ్ణి "నను పలకరించు ప్రణయమా" అనడంలో "అతడు ప్రణయానికి మూర్తీభవించిన రూపం" అని భావం. అస్పృశ్యమైన ప్రణయానికి, స్పృశ్యమైన నాయకుడికి సామ్యాన్ని చూపడం వేటూరి ముద్ర.అతిథి అంటే చెప్పకుండా వచ్చేవాడు అని అర్థం (అ+తిథి). దేవకన్యలు మానవులను పెండ్లి చేసుకుందామని అనుకోరు కనుక నాయిక జీవితంలోకి నాయకుడు అనుకోకుండా వచ్చాడు అని కవి భావం.
పల్లవిలో మూడు ప్రయోగాలు నన్ను బాగా ఆకట్టుకున్నాయి. నాయిక నాయకుణ్ణి బ్రతుకులోని బంధం, పలుకలేని భావం, మరువలేని స్నేహం గా వర్ణించడం నాకు బాగా నచ్చింది. ముఖ్యంగా "పలుకలేని భావమా" అన్నప్పుడు సప్తపదిలో "అనగల రాగమై తొలుత వీనులలరించి, అనలేని రాగమై (అనురాగం) మరలా వినిపించి" అనడం గుర్తొచ్చింది. అలాగే యువరాజు చిత్రంలో "తొలివలపే తీయనిది" అనే పల్లవి తో ఉన్న పాటలో "వేదం లాగా లిపి లేనిది" అని ప్రేమను వర్ణించడం ద్వారా వేటూరి ప్రేమను అనుభవించాలి కానీ, మాటల్లో వివరించలేము అని వర్ణించారు. ఇటీవల వచ్చిన "సూర్య S/O క్రిష్ణ" చిత్రంలో కూడా "అభిమానం అనేది మౌనం, పలకదులే పెదవులపై" అని వ్రాసారు.
ఇక్కడ ఒక విమర్శ ఏమిటంటే "నాయకుడు తన కోసం వెతుక్కుంటూ వచ్చినప్పుడు, మరలి రాని నేస్తం ఎందుకయ్యాడు? మరలి పోని నేస్తం అయ్యాడంటే అర్థం ఉంది కానీ?". దీనికి సమాధానం ఆ మహానుభావుడికే తెలియాలి. ఇంత అద్భుతమైన పాటలో ఈ చిన్ని విషయాన్ని ఆయన విస్మరించారు అంటే నాకు నమ్మకం కుదరట్లేదు.
ప్రియతమా ||
ఎదుట ఉన్న స్వర్గమా, చెదిరిపోని స్వప్నమా
కనులలోని కావ్యమా, కౌగిలింత ప్రాణమా?
నాయకుడు ఇంద్రజని "ఎదుట ఉన్న స్వర్గం" అనడంలో శ్లేష ఉంది. స్వర్గంలో ఉన్న అందం అంతా తన కళ్ళ ఎదుట ఉంది అని ఒక అర్థం అయితే, తనతో ఉంటే అతనికి స్వర్గంలో ఉన్నట్టు (హాయిగా) ఉందని మఱొక అర్థం.
అందాన్ని కావ్యంతో పోల్చడం వేటూరికి కొత్త ఏమీ కాదు. ఛాలేంజ్ చిత్రంలో "ఓం శాంతి" అనే పాటలో, "కన్నె నడుమా కల్పనా? కవులు పాడే కావ్యమా" అని అనడం ద్వారా స్పృశ్యమైన (tangible) వస్తువులని అస్పృశ్యమైన వస్తువులతో పోల్చడం చేశారు. కౌగిలి విడితే ప్రాణాలు పోతున్నాయా అని చిలిపిగా అడగడం నాకు నచ్చింది. గుర్తు రావట్లేదు కానీ, ఇవే మాటలు మఱొక పాటలో కూడా వాడినట్టున్నారు.
నింగి వీణకేమొ నేల పాటలొచ్చె తెలుగు జిలుగు అన్నీ తెలిసి
పారిజాత పువ్వు పచ్చి మల్లెమొగ్గ వలపే తెలిపే నాలో విరిసి
వేటూరికి తెలుగు మీద ఉన్న అభిమానం గురించి నేను చెప్పక్కరలేదు. అందుకేనేమో ప్రత్యేకించి దేవకన్యకు కూడా తెలుగు నచ్చిందని చెప్తున్నారు :) నింగి వీణ సంగీతం ఆలపించాలి -- అలాంటిది నేల మీదటి తెలుగు పాటలు వచ్చాయట. పారిజాతం (చదువర్లకు పారిజాతాపహరణం గుర్తుంటే ఇంద్రుడికి, పారిజాతానికి ఉన్న సంబంధం గుర్తొస్తుంది) కాస్తా పచ్చి మల్లెమొగ్గ (సిగ్గు పడే ఆడపిల్ల) లాగా తనలో విరిసి (తనలో మెదిలి) ప్రేమను తెలిపిందట. రెండు వాక్యాలలోనూ స్వర్గాన్ని గురించి మాట్లాడారు.
మచ్చలెన్నొ ఉన్న చందమామ కన్న నరుడే వరుడై నాలో మెరిసే
తారలమ్మ కన్న చీరకట్టుకున్న పడుచుదనమే నాలో మురిసే
దేవకన్యలో ఆకాశంలో కదా విహరించేది. ఇంద్రజకు (నాయికకు) మచ్చలున్న చందమామ కంటే (ఈ మాటల్లో కూడా శ్లేష ఉంది) మచ్చలేని (గుణవంతుడైన) నాయకుడే నచ్చాడట. తారల్లో ఒక దానిగా వెలగడం కంటే చీర కట్టుకొని ప్రియుడి కోసం వేచి ఉండటం బాగుందట. (ఇదే చిత్రంలో "యమహో నీ యమ యమ అందం" అనే పాటలో "తెల్లని చీర కట్టి, మల్లెలు చుట్టి కొప్పున పెట్టి" అని అనడం కూడా నాకు నచ్చింది.) ఇందులో నాయిక కూడా ఆకాశం కంటే భూమే బాగుందని చెప్పింది.
మబ్బులన్ని వీడిపోయి కలిసే నయనం, తెలిసే హృదయం
తారలన్ని దాటగానె తగిలే గగనం, రగిలే విరహం
నాయిక తన ఉంగరాన్ని సంగ్రహించాక (తస్కరించాక) స్వర్గానికి వెళ్తూ ఉంటే తారలు దాటగానే విరహం మొదలైందట :) ఈ ప్రయోగం ఘాటు నాకు బాగా నచ్చింది. ఇక్కడ గగనం అంటే శూన్యం (ఏమీ లేకపోవడం) అనే ధ్వని కూడా వినబడుతోంది.
వ్రాయలేని భాషలో ఎన్ని ప్రేమలేఖలో
రాయిలాంటి గొంతులో ఎన్ని మూగపాటలో
అడుగే పడక గడువే గడిచి పిలిచే
మొదటి రెండు వాక్యాలూ "పలుకలేని భావం" కి కొనసాగింపులు. కన్నుల మధ్యన సాగే రాయబారాలకు వ్రాతలెందుకు. గతంలో "లిపిలేని కంటి బాస" అనే పాట పల్లవిలో, తఱువాత "మాయాబజార్" (రాజ, భూమిక నటించిన కొత్తది) చిత్రంలో "ప్రేమే నేరమౌన బ్రోవ భారమా? మాట మౌనమైన రాయబారమా?" అనే పాటలో ఈ భావాలను వ్రాసారు వేటూరి.
రాయి లాంటి గొంతు అంటే నా గొంతు లాగా వినడానికి కంకర్రాళ్ళు రుబ్రోల్లో వేసి దంచినట్టు ధ్వనించే గొంతు కాదని, (సిగ్గుతో) చలనం లేని గొంతు అని చదువర్లు గుర్తించే ఉంటారు :)
ప్రాణవాయువేదొ వేణువూదిపోయే శ్రుతిలో జతిలో నిన్నే కలిపి
దేవగానమంతా యెంకి పాటలాయే మనసు మమత అన్నీ కలిసి
దేవతలకు మనకు కొన్ని భేదాలుంటాయి -- వారికి చమట పట్టదు, కళ్ళు రెప్పలు పడవు, పాదాలు నేలను తాకవు, శరీరానికి దుమ్ము అంటదు, వాళ్ళు ధరించిన పూమాలలు వాడవు. బహుశః వాళ్ళకు ప్రాణవాయువు (అదే మన oxygen) పీల్చుకోవలసిన అవసరం లేదు అని వేటూరి ఉద్దేశం అయి ఉండవచ్చును. ఆ ప్రాణవాయువు నాయకుడి శ్వాసతో తనది కలిపి, వేణుగానంలో (ప్రణయంలో) ముంచి పోయింది అని నాయిక భావం. అలాగే, వేటూరి ఎంకి పాటల గురించి ప్రస్తావించడంతో నాయికకు మఱింత తెలుగుదనాన్ని అద్దారు.
వెన్నెలల్లె వచ్చి వేదమంత్రమాయే బహుశా మనసా వచ్చా వలచి
మేనకల్లే వచ్చి జానకల్లే మారె కులము గుణము అన్నీ కుదిరి
నాయిక వెన్నెల వలే (ఆకర్షించి) వేదమంత్రం (పెళ్ళి) గా మారిందట. ఇక్కడ "బహుశా" అనడం బహుశా ఖాళీ-పూరింపు చర్య అయ్యి ఉండవచ్చును. కానీ ఇంత అందంగా వ్రాసిన పాటకు ఇలాంటి ఒకటి రెండు మాటలు దిష్టి చుక్కలుగా భావిస్తాను. లేదా నా అజ్ఞానం అనుకుంటాను.
నాకు పాటలోకి శ్రేష్ఠమైన వాక్యంగా గోచరించింది పై రెండో వాక్యం. మేనకల్లే (నాయకుణ్ణి ముగ్గులోకి దింపడానికి) వచ్చి జానకల్లే (నిష్ఠగా, సహధర్మచారిణి గా) మారిందట నాయిక. ఇక్కడ కులము, గుణము అనడంలో నాయకుడి అనుయాయులు, అలవాట్లు అని ధ్వని.
నీవు లేని నింగిలోన వెలిగే ఉదయం, విధికే విలయం
నీవు లేని నేల మీద బ్రతుకే ప్రళయం, మనసే మరణం
నాయికానాయకులు ఒకరు లేని మఱొకరికి వారి సొంత ప్రపంచం అంటే విరక్తిని చెప్తున్నారు. ఐతే, నాకు నచ్చిన ప్రయోగం "మనసే మరణం" -- మనసు ఉంటే ప్రాణం పోతున్నంత బాధగా ఉంది అనే భావం నాకు నచ్చింది.
వానవిల్లు గుండెలో నీటికెన్ని రంగులో
అమృతాల విందులో ఎందుకిన్ని హద్దులో
జగమే అణువై యుగమే క్షణమై రగిలే
వానవిల్లు గుండెలో నీటికెన్ని రంగులో -- తెలుగులో ఇది వేటూరి, సిరివెన్నెల మాత్రమే చేయగలిగిన ప్రయోగం అని నా అభిప్రాయం. వానవిల్లు ఏర్పడాలంటే సూర్యకాంతి మబ్బుల్లోని నీటి పొరల ద్వారా చీలి కనపడాలి. దేవలోకంలోని నాయికకు భూమి చేరగానే గుండెలో ఎన్నో భావాలు (ప్రణయం, సిగ్గు, అభిమానం మొ.) పుడుతున్నాయని పరోక్షమైన ఉపమానంగా నాకు నచ్చింది. నాయకుడు చిలిపిగా "అమృతం పంచేటప్పుడు (సరసంలో) హద్దులు దేనికి?" అని తిరిగి అడిగాడు.
